İlk Neden Argümanı
---------------------------1-------------------
Thomas 1225'te doğdu ve çok tartışmacı biriydi-sapkın olarak görüldü-. Tabi kabul görülen biri olduktan sonra kilise tarihindeki en büyük teolog ve filozof haline geldi. Onun yazdığı Summa Theologiae-ele alacağımız konuların çıktığı yer- bir çok kişi tarafından Katolik inancının felsefi bir dışa vurumu olarak görüldü.
-------------------------2----------------------
İşte Aquinas'ın 2.yolunun temel argümanı-Aquinas'ın tanrının varlığına delil sunduğu 5 delilden ikincisi-.
Sebebin doğasından kaynaklanan ikincil yol. Bulunduğumuz evrende sebeplerin sıra ve düzeni var. Bir şeyin kendisine etki eden bir sebep olduğu durum bulunamadı; ki böyle olsa kendinden önce var olurdu, ki bu imkansız. Birbirini takip eden sebepler sonsuza kadar gidemez çünkü hepsi belirli bir sıralamada yer alıyor, ilki ara nedenin ve ara nedense nihai
sebebin sebebidir. Sebebi kaldırmak sonucu kaldırmaktır. Bu nedenle ilk sebep yoksa, nihai(son) veya herhangi bir ara sebep olamaz. Ve eğer sebepler sonsuza kadar uzanabiliyorsa, ilk neden olmayacaktır ki sonuncu bir nihai neden de olmayacaktır, veyahut ara nedenler; bunların hepsi açık ara yanlış. Bu nedenle ilk nedeni kabul etmek gerekir ve bu tanrıya götürür.
-------------------------3---------------------------
KUTU İÇİNDEKİ YAZI ÖNCEKİ SAYFADAKİYLE AYNI
Bilmek istediğimiz şey şu: Bu tanrının varlığı için makul bir argüman mı? mantıklı mı?
Bunu cevaplamamız için Aquinas'ın argümanlarının öncüllerini anlamamız gerekiyor.
------------------------4-------------------------
turunculu cümle: Bir şeyin kendisine etki eden bir sebep olduğu durum bulunamadı.
ilk iki cümle giriş kısmıydı; üçüncüye bakalım.
Bu öncül şu şekilde yazılabilir: Hiçbir şey kendisine sebep olmaz
-----------------5-------------------------------
turunculu cümle: Bir şeyin kendisine etki eden bir sebep olduğu durum bulunamadı.
Argümanlarda iki tür öncül vardır: independent premises, which
are supposed to stand on their own, and derived premises, which are
supposed to follow from other premises. Which do you think this is?
ben şöyle çevirdim: başka bir öncül gerektirmeksizin kendi kendine yeten bağımsız öncül, diğer öncüllere bağlı ve takip etmesi gereken türetilmiş öncül.
Sizce bu öncül hangisi?
--------------------6---------------------------
turuncu: Bir şeyin kendisine etki eden bir sebep olduğu durum bulunamadı.
yeşil: ki böyle olsa kendinden önce var olurdu
mavi: ki bu imkansız.
sağdaki çizgili kutudaki: Hiçbir şey kendisine sebep olmaz
alttaki düz yazılar: bu ana cümleden sonraki 2 cümleden sonra bu argümanı güçlendiriyor gibi, ki bu da türetilmiş olduğunu düşündürür.
çizgili kuytu yeşil yazı: Eğer bir şey kendisine sebepse kendisinden önce var olur
çizgili kutu mavi yazı: hiçbir şey kendinden önce gelemez
------------7----------------------------
çizgili 3 kutu yukarıdakilerle aynı
yazıdaki kırmızılı yazı:Birbirini takip eden sebepler sonsuza kadar gidemez
aşağısındaki düz yazı: Bir sonraki cümlede bir tane daha öncül buluyoruz.
çizgili kutudaki kırmızı yazı: Sebepler zinciri sonsuzluğa uzanamaz.
--------------------8----------------------
sarılı uzunca argüman:çünkü hepsi belirli bir sıralamada yer alıyor, ilki ara nedenin ve ara nedense nihai sebebin sebebidir. Sebebi kaldırmak sonucu kaldırmaktır. Bu nedenle ilk sebep yoksa, nihai(son) veya herhangi bir ara sebep olamaz. Ve eğer sebepler sonsuza kadar uzanabiliyorsa, ilk neden olmayacaktır ki sonuncu bir nihai neden de olmayacaktır, veyahut ara nedenler; bunların hepsi açık ara yanlış.
Çok açık ki bu bir türetilmiş öncül, devamında onu takip eden uzunca bir argüman buluyoruz. şimdilik bunu bir kenara bırakalım ve Aquinas'In argümanını anlayabiliyor muyuz görelim.
-------------------9--------------------
YEŞİL: Bir şey kendisine sebepse, kendsinden öncedir
mavi: Hiçbir şey kendisinden önce gelemez
turuncu: Hiçbir şey kendisine sebep olamaz
kırmızı: sonsu sebepler zinciri oluşamaz
diğer düz yazılar: Elimizde bu öncüller var. Ama anlamak için mantıklı bir argüman yapmalıyız. İlk olarak argüman olmaları için hangi sonuca varıyolar görmemiz gerek.
Ki bu çok açık:
bordo(sağ taraf): İlk sebep vardır.
Bu argümanı bir öncül/sonuç şeklinde sunalım.
-------------------10---------------------
1. Bir şey kendine sebepse kendinden öncedir
2. Hiçbir şey kendisinden önce gelemez
3.Hiçbir şey kendisine sebep olamaz(1,2)
4. Sonsuz sebepler zinciri oluşamaz
C.İlk sebep vardır(3,4)
3. öncül 1 ve 2 yi takip eden türetilmiş bir öncüldür.
Bu argüman mantıklı mı? 3 ve 4ü takip eden sonuç (C şıkkı)
Eğer bu öncüllerin doğru ama sonucun yanlış olduğu durumları bulursak mantıklı olmayacaktır.
Hayal edin: Hiçbir şey bir şeyin sebebi değil. Eğer sebep olacak bir şey yoksa, 2 öncülümüz doğru olur çünkü hiçbir şey kendi dahil bir şeylerin sebebi olmayacaktı. ve sonsuz sebepler zinciri de oluşmazdı, ki normal bir zincir bile olmayacaktı. Ama sonuç(C) yanlış olurdu: sebep yoksa ilk sebep de yoktur. Dolayısıyla argümanımız yanlış çıktı.
------------------------11---------------------------
Eğer bir argümana karşı yorumunuz onun makul ve mantıklı olmadığı yönündeyse, sormanız gereken ilk soru şu olmalı: argümanı makul kılacak ekstra öncüller eklenseydi, argümanı makul kılar mıydı?
Çok belli, eğer ikinci cümleye bakarsak cevap 'evet' oluyor.
2.cümle:Bulunduğumuz evrende sebeplerin sıra ve düzeni var.
Çizgili kutu içindeki: Her şey bir sebebe sahiptir
Hadi bunu argümanımza ekleyelim ve destekleyip desteklemediğini görelim.
-------------------------12--------------------
1. Bir şey kendine sebepse kendinden öncedir
2. Hiçbir şey kendisinden önce gelemez
3.Hiçbir şey kendisine sebep olamaz(1,2)
4. Sonsuz sebepler zinciri oluşamaz
C.İlk sebep vardır(3,4)
Her şey bir sebebe sahiptir
-----------------------13----------------------
1. Bir şey kendine sebepse kendinden öncedir
2. Hiçbir şey kendisinden önce gelemez
3.Hiçbir şey kendisine sebep olamaz(1,2)
4. Sonsuz sebepler zinciri oluşamaz
5. Her şey bir sebebe sahiptir
C.İlk sebep vardır(3,4,5)
bu argüman makul mü?
Değil gibi gözüküyor, çünkü öncüllerimiz doğru fakat sonuç yine de yanlış gözüküyor.
-------------------------14------------------------
“→” nedenselliği temsil etsin. O zaman sebepler zincirinin şöyle olduğunu söyleriz: Yuvarlak sebepler zinciri
Bu zincirde, hiç bir şey kendi sebebi değil, her şey başka bir sebepten var; ve bu zincir sonsuz değil, belirli sayıda sebep var. Sonuç olarak 1-5 arasındaki tüm öncüller doğru; fakat ilk sebep yok, bu yüzden sonuç(C) yanlış. Dolayısıyla argüman makul değil.
----------------------15------------------------------
Problemi çözmek için tekrar gözden geçirebiliriz.
Hiçbir şey kendisine sebep olamaz öncülünü sunduğunda, Aquinas kendi varoluşuna doğrudan neden olanı değil ayrıca bir şeyin kendi var oluşunu etkileyecek sebepler serisinin bir parçası olmasını da dışladı.
Bu fikri şöyle açıkalyalım: A, B'ye sebep ve B de C'ye sebep, o zaman A C'nin direkt sebebi değil, ama onun varoluşundan sorumlu. Bu olayı genişletelim. A1, A2'ye sebep ve A2, A3'e sebep ve.... Ay, Az'ye sebep, A1, Az'nin varlığından sorumlu, ne kadar uzun bir sebep serisi olmasının önemi yok.
------------16---------------------
Aynı paragraf
aynı öncül listesi
düz yazı: Şimdi 1 ve 3 öncüllerini değiştirelim, ''kendine sebep oluyor değil'', ''kendi var oluşunda sorumlu ve etkili'' şeklinde yazalım.
------------------17------------------------
1*. Bir şey kendi varlığından sorumluysa, kendisinden öncedir.
2. Hiç bir şey kendisinden önce değildir.
3*. Hiçbir şey kendi varlığından sorumlu değildir.(1*,2)
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
5. Her şey bir sebebe sahiptir.
C.İlk sebep var(3*,4,5)
Şimdi makul bir argüman elde ettik gibi, şu varsayıma göre:
çizgili kutu: Sebepler zinciri çember,sonsuz ya da ilk sebepli olmalıdır.
argümanımız bu varsayıma bağlı gözüktüğüne göre bunu argümanımıza bir öncül olarak eklersek daha açık hale getirebiliriz.(Aquinas'ın açıkca söylediği bir şey olmasa da)
---------18--------------------
1*. Bir şey kendi varlığından sorumluysa, kendisinden öncedir.
2. Hiç bir şey kendisinden önce değildir.
3*. Hiçbir şey kendi varlığından sorumlu değildir.(1*,2)
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
5. Her şey bir sebebe sahiptir.
6. Sebepler zinciri çember,sonsuz ya da ilk sebepli olmalıdır.
C. İlk sebep vardır(3*,4,5)
Bu argüman bize en az bir ilk sebep mi yoksa tek bir sebep mi olduğunu gösteriyor?
Bu argüman oldukça makul ancak Aquinas'ın yorumu olarak da eksik. Neden?
-------------------------19-----------------
Aquinas'ın hedefi ilk sebebin varlığını tartışmak değil; tanrının varlığını tartışmaktı. Bu yüzden sonuç(C) olarak türetilmiş bir öncülümüz var.
Peki bu sonuçtan(C) tanrının varlığını nasıl buluruz?
-----------------------20-----------------
En basit yolu Aquinas'ın varsaydığı gibi bir öncül eklemek:
İlk sebep varsa, tanrı vardır
--------------------21---------------------
1*. Bir şey kendi varlığından sorumluysa, kendisinden öncedir.
2. Hiç bir şey kendisinden önce değildir.
3*. Hiçbir şey kendi varlığından sorumlu değildir.(1*,2)
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
5. Her şey bir sebebe sahiptir.
6. Sebepler zinciri çember,sonsuz ya da ilk esbepli olmalıdır.
7. İlk sebep vardır(3*,4,5)
8. İlk sebep varsa, tanrı vardır
C. Tanrı vardır(7,8)
Makul bir argüman ve metinde yorumlamaya başladığımız parçanın da uygun bir yorumu oldu.
--------------------22-------------------------------
Ama bunun tanrının varlığına ulaştırıp ulaştırmadığı kimin umrunda? Bizim ulaşmak istediğimiz şey sonucun doğru olup olmadığı - ve bundan emin olmak. ama bu puzzle'ın sadece yarısı; öncüllerde doğru olmalı.
----------------------------------23--------------------------------
Diyelim ki biri argümanda sadece 7.öncülün yanlış olduğunu söyleyerek itiraz etti.
Bu yüzden Aquinas'ın argümanını savunurken sadece bağımsız öncülleri savunmalıyız - 1*,2,4,5,6,8
hangisi en çok sorgulanabilir?
------------------------24--------------------
4 ve 8 öncüllerine bakalım
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
8. İlk sebep varsa, tanrı vardır
----------------25-----------------
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
Hatırlarsanız size Aquinas'ın 4.öncül için bir argüman verdiğini söyledim, parçadaki sarı olan bölge.
çünkü hepsi belirli bir sıralamada yer alıyor, ilki ara nedenin ve ara nedense nihai sebebin sebebidir. Sebebi kaldırmak sonucu kaldırmaktır. Bu nedenle ilk sebep yoksa, nihai(son) veya herhangi bir ara sebep olamaz. Ve eğer sebepler sonsuza kadar uzanabiliyorsa, ilk neden olmayacaktır ki sonuncu bir nihai neden de olmayacaktır, veyahut ara nedenler; bunların hepsi açık ara yanlış.
-----------------26-----------------------------------
Aquinas'a göre; eğer siz ilk sebebi çıkarırsanız, sonraki sebepleri de çıkarmış olursunuz. Dolayısıyla ilk sebep çıkarılırsa, sebepsel hiçbir varlık var olamaz. Ama onun da dediği gibi, bu açıkca yanlış - sebepsel varlıklar var, dolayısıyla ilk sebep çıkarılmış değil.
Bu argümandaki problem Aquinas'ın yanlışları değil; problem argümanın yanlış yönlendirilmiş olması. Sonsuz sebepler zinciri, sonlu sebepler zincirinin ilk bağının kopmuş hali değildir; ikisinde de her parçanın öncesinde bir bağa sahip olduğu zincirlerdir. Dolayısıyla, Aquinas, 4.öncül için makul bir savunma vermede başarılı olamadı.
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
---------------27--------------------
4. Sebepler zinciri sonsuz olamaz.
Ama Aquinas bunda başarılı olamasa bile, 4.öncül hala doğru olabilir. Sizce bunu tartışmanın bir yolu var mı?
4.öncül için bir argüman: Thomson'ın lamba paradoksu
Ne düşünüyorsunuz? Sonsuz sebepler zinciri olabilir mi?
-----------------------28--------------------------
8. İlk sebep varsa, tanrı vardır.
Hadi 8.öncüle dönelim. 8.öncüle karşı gibi duran bir hipotez:
''Tarihteki ilk olay yüksek yoğunluktaki parçacıkların bir noktadan birbirinden uzaklaşması. Bu olay bir sebepe sahip değil -özellikle, akıllı bir varlığın etkisi yok- ve bu olay, sonraki her olaya etkili olmuştur.''
Bu ilk sebebin olduğu ama tanrının olmadığı bir durumun açıklaması. Dolayısıyla eğer 8.öncüle inanıyorsak, bu hipoteze karşı sunabileceğimiz bir şeyler olmalı.
----------------29---------------------------
8. İlk sebep varsa, tanrı vardır.
Bir savunma şu olabilir; bu hipotez imkansız çünkü evrende sebepsiz bir sebep yoktur, örneğin parçacıkların patlamasının açıklaması nedir?
Şöyle de denebilir: Bu hipotez bir şeyleri atlıyor olmalı. Big Bang gerçekleşmeyebilirdi. Bu yüzden bunun neden gerçekleştiği konusunda bir açıklama olmalı. Peki bunu tanrıdan başka ne sağlayabilir?
Bu argümanın bir özetiydi. Tam haline getirmek için, bazı varsayımların imkanlığını ve açıklamasını açıklığa çıkarmalıyız. Bu da bizim bir sonraki hedefimiz olsun.