ENİS DOKO HOCANIN KIRMIZI ASA HAKKINDAKİ DUŞUNCELERİNE ELEŞTİREL BİR BAKIŞ
RASINDA NEDENSELLİK GORMUYORUM DERSENİZ KARŞI TARAF DA SİZE ALLAH İLE EVREN DE KORELASYON NEDENSELLİK İÇERMEZ DİYEBİLİR
EVET ALLAHLA DA EVREN ARASINDA NEDENSEL İLİŞKİ''GÖRMUYORUM''. BİZİM ALLAH SEBEPTİR DEMEMİZİN GEREKÇESİ KORELASYON DEĞİL Kİ BİZE BU ELEŞTİRİ YAPILABİLSİN. BİZ AKLEN DİYORUZ ALLAH SEBEBTİR DİYE.
BU İDDADA YANLIŞ BULDUĞUM EN TEMEL ŞEY NEDENSELLİĞİN OLMAMASI SONUCUNA ULAŞMAK, EĞER BİR SONUCA ULAŞIYORSANIZ NEDENLERİ KULLANARAK ULAŞIRSINIZ.PEKİ BU DEDİĞİNİZ NE ANLAMA GELİYOR''X ,Y, Z NEDENLERİNDEN DOLAYI NEDENSELLİK YOKTUR'' İŞTE BÖYLE BİR ÇELİŞKİLİ CÜMLE KURMUŞ OLURSUNUZ.HEM NEDENLERİ KULLANIYORSUNUZ HEM DE NEDEN DİYE BİR ŞEY YOK DİYORSUNUZ. BUNA GELEBİLCEK İTİRAZ ''BEN HER ŞEY KORELASYON OLDUĞU İÇİN NEDENSELLİK YOK DEMEDİM Kİ,ŞART İFADESİ OLAN ''SE-SA'' DEDİM. YANİ HER ŞEY KORELASYON''SA'' NEDENSELİK YOKTUR DEDİM,O YÜZDEN BANA BU ELEŞTİRİ YAPAMAZSINIZ'' SON CUMLEYE DİKKAT EDİN, ''O YÜZDEN'' İFADESİ NEDENSELLİK İÇEREN BİR İFADEDİR, ÜSTTEKİ DÜŞTÜĞÜNÜZ HATAYA YİNE DÜŞTÜNÜZ. AYRICA ŞARTLI CÜMLELER DE NEDENSELLİK İÇERİR. BİR ŞEYİN GERÇEKLEÇMESİ BAŞKA BİR ŞEYE BAĞLIDIR.BU BAĞLILIĞIN BİR SEBEBİ VARDIR HER ŞART CUMLESİNDE İSTİSNASIZ. BU İKİ ŞEY ARASINDA DOĞRUDAN NEDENSELLİK OLMASA DA DOLAYLI OLARAK NEDENSELLİK VARDIR. MESELA DOĞADA NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEYENLER OLARAK ŞÖYLE DERSEK ''ELİNİ ATEŞE SOKARSAN ELİN YANAR'' ŞARTLI CÜMLE KURMAMA RAĞMEN ATEŞ VE ELİMİN YANMASI ARASINDA DOĞRUDAN NEDENSELLİK KURMADIM(YANİ ATEŞTE ETKİ VAR DEMEDİM) FAKAT ELİMİN YANMASINI ALLAH ATEŞE DEĞDİRDİKTEN SONRA GERÇEKLEŞİYOR DİYE BÖYLE DEDİM, YANİ 3. BİR ETKEN SEBEBİYLE BÖYLE BİR ŞEY SÖYLEYEBİLDİM. BAZI ŞART İÇEREN CÜMLELER DE DOĞRUDAN NEDENSELLİK BULUNUR. MESELA ALLAH BİR ŞEYE OL DERSE OLUR DERKEN 2 ŞEY ARASINDA NEDENSELLİK KURARAK SÖYLERİZ .DEMEK İSTEDİĞİM ŞARTLI CÜMLE KURMANIZ NEDENSELLİĞİ KABUL ETTİĞİNİZ ANLAMINA GELİR VE HİÇBİR ŞEKİLDE NEDENSELLİĞİN OLMADIĞINA ULAŞAMAZSINIZ. ZATEN BİR ŞEYE ULAŞMAK DEDİĞİM GİBİ NEDENLERİ KULLANARAK OLUR.HER ŞARTLI CÜMLEDEN SONRA ÇÜNKÜ DİYE BAŞLAYABİLİRSİNİZ HİÇ ABES DURMAZ, ÇÜNKÜ DEMEK NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEK OLDUĞUNA GÖRE BU ELEŞTİRİ BU AÇIDAN DA YANLIŞTIR.DERLERSE Kİ NEDENSELLİK YOKTUR VE BÖYLE SÖYLEMEMİZİN BİR NEDENİ YOK. KARŞILILIK OLARAK BİZ DE NEDENSELLİK VAR VE BUNUN BİR NEDENİ YOK DERİZ.YA DA HİÇ UĞRAŞMADAN BU ELEŞTİRİYİ YAPANA SİZ HAKSIZSINIZ BİZ HAKLIYIZ DİYİN. SEBEBİNİ SORARSA YOK DERSİNİZ:))
ASLINDA NEDENSELLİĞİ KABUL EDEREK BAŞLIYORUZ.ŞÖYLE Kİ 2 OLGU ARASINDA NEDENSEL İLİŞKİ KURMAK İÇİN ''YETERLİ SEBEP'' YOK. GÖRDUĞUNUZ GİBİ BÖYLE DİYEN BİRİNE EĞER BU AKIL YURUTME GEÇERLİ BİLE OLSA ÖNE SURULEMEZ.NEDENSELLİĞİ KABUL ETTİĞİMİZ İÇİN BÖYLE BİR ÇIKARIMA VARMIŞKEN BU İDDAYLA KARŞILAŞMAK BİZİ UZER. OLGULAR ARASINDA NEDENSEL İLİŞKİ KURMAK İÇİN ''SEBEP'' ARADIK. 1. İDDAYA MARUZ KALACAK SON KESİM OLMALIYIZ.
AYRIYETEN BELİRTMEK İSTERİM Kİ BİZ GÖZLEMSEL OLARAK VE DENEYİMLE OLGULAR ARASINDA NEDENSELLİK İLİŞKİSİNİ KURAMAYIZ DİYORUZ. YANİ NEDENSELLİK BİLGİSİ DENEYİMLE GELMEZ.BU KESİNLEŞMİŞ BİR BİLGİDİR. AKSİ İDDİA GÖRÜLEMEZ ,GÖRÜLMESİ TEKLİF DAHİ EDİLEMEZ:)GÖZLEMSEL OLARAK NEDENSELLİK KURAMAMIŞ OLMAM(Kİ KİMSE KURAMIYOR)NEDENSELLİĞİN OLMADIĞI ANLAMINA GELEMEZ.KARŞI TARAF BİZE NE DİYECEK? SİZ NEYE GÖRE DOĞADAKİ ŞEYLERİN NEDENİ VAR DİYORSUNUZ? ÖNCE NEDENSELLİĞİ İSPATLAYIN SONRA KONUŞALIM MI DİYECEK? EĞER ÖYLE DERSE ONA DERİZ Kİ AZ ÖNCE NEYE GÖRE SÖYLEDİĞİMİZİ SORDUĞUNA GÖRE SEN DE NEDENSELLİĞİ VARSAYDIN,NEDENSELLİĞİ ZATEN KABUL ETMİŞSİN , AYRICA İSPAT DA İSTEMİŞSİN İSPAT İSTEMEK DE NEDENSELLİĞİ VARSAYMAKTIR DERİZ.NEDENSELLİK ÇÜRÜTÜLEMEZ, ÇÜRÜTMEK NEDENLERİ KULLANARAK YAPILIR.HER OLAYIN BİR YETERLİ SEBEBİ VARDIR ÖNERMESİ DE ZATEN A PRİORİDİR VE MANTIK İLKESİDİR NEDENSELLİK BİLGİSİ BİZE DENEYİMDEN GELMİŞ OLAMAZ ZATEN DENEYİMİ OLANAKLI KILMAK İÇİN DE NEDENSELLİK GEREKLİ,TARTIŞMA KONUSU YAPILAMAZ.BUNLAR 2 ARTI 2 NİN 4 ETMESİ KADAR KATİDİRLER.HOBİ OLARAK SORGULANABİLİR AMA REDDEDERSENİZ HİÇBİR YERDE KALE ALINAMAZSINIZ ZATEN KENDİ KENDİNİZİ DE KALE ALMAZSINIZ:))
BAŞKA BİR DEĞİNMEK İSTEDİĞİM NOKTA NEDENSELLİK DEDİĞİMİZ ŞEY İÇİN KORELASYON GEREKLİDİR, 2 ŞEY KORELE OLMADAN NEDENSELLİK KURAMAZ. YANİ HER ŞEYE ZATEN HERKES KORELASYON DİYOR BEN DE AYNI ELEŞTİRİ YAPİYİM O ZAMAN. BUNUN YANLIŞ OLACAGI AÇIK OLDUĞUNA GÖRE 1. İDDA DA GEÇERSİZDİR.KORELASYONDAN BİR TIK ÖTE OLAN NEDENSELLİĞE NEDEN VE NEYE GÖRE GEÇİYORSUNUZ DENİRSE BUNA CEVABIMIZIN NEDEN VE NEYE GÖRE SORULARI SORMANIN NEDENSELLİĞİ VARSAYMAK OLDUĞU ŞEKLİNDE VERMİŞTİK.BU BİLGİ A PRİORİDİR. ŞU MAKALEDEN AYRINTILI BİLGİ ÖGRENEBİLİRSİNİZ. MUTLAKA OKUYUN(ZATEN SAYFA SAYISI AZ)
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84159
EĞER BİRİ BU YAZDIKLARIMA İTİRAZ EDİLEK OLURSA ONA DİYİN Kİ İTİRAZ ETMEK NEDENLERİ KULLANMAKTIR BÖYLE BİR ŞEY YAPAMAZSIN. DERSE Kİ HAYIR ÖYLE DEĞİLDİR VE BUNUN BİR NEDENİ YOK(ASLINDA BURDA YİNE NEDENİ YOK DEDİĞİM ''İÇİN'' BANA İTİRAZ EDEMEZSİNİZ DEMEYE GELİYOR YANİ NEDENSELLİĞİ HALA VARSAYYOR)SİZ DE ONA BEN DE HER OLAYIN NEDENİ VAR DİYORUM VE BUNUN BİR NEDENİ YOK DİYİN.UNUTMADAN YAZİYİM NEDENSELLİK YOKSA ALLAH DA NEDEN OLAMAZ DEMEK YİNE ÇELİŞKİLİDİR.NEDENSELLİK YOKSA ALLAH HALA NEDEN OLABİLİR VE BUNUN BİR NEDENİ YOK :)SİZE ALLAHIN NEDEN OLMASINI ENGELLEYİCİ BİR NEDEN GÖSTERİYORLAR, İŞTE DÜŞÜLEN ÇELİŞKİ BURASI.
NEDENSELLİK A PRİORİ OLMASA DA ANALİTİK APOSTERİORİ OLMAK ZORUNDADIR.ŞÖYLE AÇIKLAYAYIM:BİR ADAMIN ELİNDE BİR ZAR VAR NE ZAMAN ATSA 6 GELİYOR İSTİSNASIZ ŞEKİLDE.ŞİMDİ ÖNÜMÜZDE 3 AÇIKLAMA VAR
1)TESADÜFEN HER SEFERİNDE 6 GELDİ HİLE YOK
2)ZARDA HİLE YOK AMA ADAM 6 ATMAK İÇİN ELİNİN AYARINI BULMUŞ VE BU ŞEKİLDE HİLE YAPIYOR
3)ZAR HİLELİ
ŞİMDİ BU AÇIKLAMALARA BAKACAK OLURSAK HİLE KAVRAMI YOK DİYEN BİR ADAMIN HAKSIZ OLDUĞUNU GÖRÜCEKSİZNİZDİR İLLAKİ.TESADÜF DEMEK YERİNE YA ADAM HİLE YAPTI YA DA ZAR HİLELİ DEMEK DAHA MANTIKLI. BU ÖRNEK ŞUNA BENZİYOR DOĞADA NE ZAMAN X ŞARTLARI ALTINDA ELİMİ ATEŞE GÖTÜRSEM YANDI İSTİSNA YOK.BUNA YA NEDENSİZCE OLDU DİCEM YA DA DETERMİNİZM VEYA OKASYONALİZM İLE AÇIKLICAM. NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEMEK YUKARDAKİ ZAR ÖRNEĞİNDE HİLE KAVRAMINI KABUL ETMEMEK GİBİDİR. BU AÇIDAN DA NEDENSELLİK DETERMİNİST VEYA OKASYONALİST ŞEKLİNDE İLERLİYORDUR AYNI ZAR ÖRNEĞİNDEKİ ADAMIN VEYA ZARIN HİLELİ OLMASI GİBİ.BU AÇIDAN DA NEDENSELLİĞİ İSPATLADIK.
ENİS HOCAYA SORMAK İSTEDİĞİM BİR SORU VAR. ASLINDA BU SORU YİNE ONA YONELTİLEBİLİR,YANİ BİRİNCİ İDDASI KIRMIZI ASAYI SAVUNANLARA YAPILIR DİYE BİR ŞART YOK, BİRİSİ SİZE ŞUANDA DA GELİP AYNISINI DİYEBİLİR BU DURUMDA ENİS HOCANIN AMA BEN DOĞADA NEDENSELLİĞİ KABUL EDİYORUM DEMESİ BİR ŞEY İFADE ETMYECEKTİR.YAPILMASI GEREKEN DOĞADA NEDENSELLİĞİN OLDUĞUNU İSPATLAMAKTIR,BU DA DENEY VE GÖZELMLE OLABİLCEK BİR ŞEY DEİL, DEVREYE AKIL GİRİYOR,NEDEN HAKKINDA KONUŞAN ARTIK AKILLA KONUŞUYOR DEMEKTİR.
BU İDDAYA YAPACAĞIM SON 1 ELEŞTİRİ DAHA VAR VE BU ELEŞTİRİNİN YENİLMEZ OLDUGUNU DÜŞÜNÜYORUM.ŞİMDİ BU İDDADA DENİLEN ŞEY AKLIMIZDAKİ NEDENSELLİK BİLGİSİ(HER OLAYIN BİR NEDENİ VARDIR )DOĞADAN GELDİĞİ İÇİN DOĞAL NEDENSELLİĞİ İNKAR EDERSENİZ BU SİZİN NEDENSELLİĞİ İNKAR ETTİGİNİZ ANLAMINA GELİR VE ARTIK DOĞAYA BİR NEDEN ARAMAK ZORUNDA KALMAZSINIZ. EĞER BİZİM ZİHNİMİZDEKİ NEDENSELLİK BİLGİSİ DOĞADA HER GÖRDUGUMUZ OLAYIN BİR NEDENİ OLDUGUNU GORÜP DE GELSEYDİ BELKİ BU İDDA SAHİBİ HAKLI OLABİLİRDİ AMA BİZ BUGUN KESİNLİK OLARAK BİLİYORUZ Kİ BÖYLE BİR ŞEY MUMKUN DEİL. NEDENSELLİK BİLGİSİ A POSTERİORİYSE EĞER ŞÖYLE GELMİŞ OLMALI:HER OLAYDAN ÖNCE MUTLAKA BİR ŞEY GERÇEKLEŞİYOR YANİ OLGULAR HEP ARD ARDA GELİYOR VE BU DA BİZE HER OLAYIN NEDENİ OLMASI GEREKTİĞİ DÜŞÜNCESİNİ VERİYOR . ŞİMDİ SORUYORUM SİZE , BİZ OLAYLARIN ARD ARDA GELDİĞİNİ Mİ ÇÜRÜTTÜK? HER ŞEYİN SEBEBİ VAR DEMENİZİN SEBEBİNİ YIKTINIZ O ZAMAN NEDENSELLİĞİ SAVUNAMAZSINIZ DİYENLER BUNA NE DİYECEKLER? NEDENSELLİĞİ YIKMIŞ OLMAMIZ İÇİN OLAYLARIN ARDIŞIK GELDİĞİNİ ÇÜRÜTMÜŞ OLMAMIZ GEREK. BİZ DE BUNU YAPMADIĞIMIZA GÖRE HEM DOĞAL NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEYİP HEM DE HER OLAYIN NEDENİ OLMASI GEREKTİĞİNİ SAVUNABİLİRİZ.
KISACA ÖZETLEYELİM:
HER OLAYIN BİR SEBEBİ VARDIR DEMEMİZİN SEBEBİ DOĞAL NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEKTİR(BUNA X DİYELİM)
KIRMIZI ASA X İ ÇÜRÜTTÜ DOLAYISIYLA NEDENSELLİĞİ ÇÜRÜTTÜ.
BUNA İTİRAZIMIZ(NEDENSELLİĞİ A POSTERİORİ VARSAYARSAK):
HER OLAYIN BİR SEBEBİ VARDIR DEMEMİZİN SEBEBİ OLAYLARIN ARD ARDA GELMESİDİR(BUNA DA Y DİYELİM)
BİZ X'İ ÇÜRÜTTÜK Y 'Yİ DEĞİL YANİ HER ŞEYİN SEBEBİ VARDIR DEDİĞİMİZ YERİN KAYNAĞINI DEĞİİL
DOLAYISIYLA HALA DOĞAL NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEYİP HER ŞEYİN SEBEBİNİ SORABİLRİZ.(ÇÜNKÜ HER ŞEYİN SEBEBİ VAR DEMEMİZİN DAYANDIĞI ŞEY Y DİR, X DEĞİL.)
2. İDDA ZİHNİMİZDEKİ BİLGİLERİN SEBEBİ NEY, GÖZLEME GÜVENMEK NEDENSELLİĞİ KABUL ETMEKTİR.
BU İDDADA ELEŞTRİLİLCEK BİR ŞEY GÖREMİYORUM. EVET ZİHNİMİZDEKİ BİLGİLERİ ALLAH DOĞRUDAN DA YARATIYO OLABİLİR YA DA DENEYİMLERİZLE BU BİLGİLERİ ALMAMIZI İSTEMİŞ OLABİLİR.
3. İDDA OLGULAR ARASINDA ZORUNLULUK GÖRMÜYOSAM ALLAHIN OL DEMESİ İLE MADDENİN OLMASI DA ZORUNLULUK İÇERMEZ DENEBİLİR
FAİL İLE SONUÇ ARASINDA ZORUNLULUK YOKTUR,AMA ETKİ İLE SONUÇ ARASINDA VARDIR. EĞER ATEŞTEN YANMA ETKİSİNİN ÇIKTIĞI İSPATLI OLSAYDI BİZ DE ATEŞTEN O ETKİ ÇIKTIĞI SÜRECE BİR ŞEYLER YANMAK ZORUNDA DERDİK ÇÜNKÜ X ETKİSİ X İN ÇIKMASI İÇİN YETER SEBEPTİR.ASLINDA SORDUĞUMUZ SORU FAİL İLE ETKİ ARASINDA ZORUNLU İLİŞKİ VAR MIDIR? YOKTUR.YANİ ALLAH İLLAKİ OLMA ETKİSİN VERMEK ZORUNDA DEİL AMA VERDİĞİ ZAMAN OLMAK ZORUNDA . YANİ ETKİ SAHİBİ KİMSE ONUN ÇIKARDIĞI ETKİ İLE SONUÇ ARASINDA ZORUNLULUK VARDIR AMA FAİL İLE ETKİ ARASINDA ZORUNLULUK YOKTUR, BU DA KESİN VE TARTIŞMASIZ BİR ŞEYDİR.
BUNU KABUL ETMEYEN VE TATMİN OLMAYAN BİRİ İÇİNSE ŞÖYLE BİR CEVAP VEREBİLİRSİNİZ:TANRI MÜMKÜN OLAN HER ŞEYE GÜCÜ YETENDİR ÖNERMESİ ANALİTİKTİR.EĞER TANRI OL DEDİĞİ ANDA OLMAK ZORUNDA OLDUĞUNU KABUL ETMEZSEK ANALİTİK ÖNERMEYİ REDDETMİŞ OLURUZ Kİ BU ÇELİŞKİDİR. YANİ TANI İLE OL EMRİNİN GERÇEKLEŞMESİ ARASINDA MANTIKSAL ZORUNLULULK VAR AMA DOĞADA BÖYLE BİR ZORUNLULUK GÖRÜLEMİYOR. MADDEYE TANRIDAKİ GİBİ ÖZSEL(ANALİTİK) OLARAK ETKİSİ İLE SONUCU ARASINDA ZORUNLU OLMA ÖZELLİĞİ VERİLEMİYOR.DOLAYISIYLA EVET TANRI OL DEDİĞİ ZAMAN OLMAK ZORUNDA AMA MADDE ETKİ ETTĞİ ZAMAN OLMAK ZORUNDA DEĞİL.
4. İDDA EĞER KENDİMİZİ REFERANS ALCAKSAK MADDEYİ DE REFERANS ALMALIYIZ DOLAYISIYLA EVRENİ YARATAN MADDİ OLMALIDIR.
ŞİMDİ BİZ ''BEN'' DEDİĞİMİZ ŞEYİ REFERANS ALIRKEN ZATEN MADDE ÖTESİ OLAN BİR ŞEYİ REFERANS ALIYORUZ AMA YİNE DE BEN HİÇ BEDENSİZ OLDUĞUMU TECRÜBE ETMEDİM DENEBİLİR O ZAMAN DERİZ Kİ BEN İLİMSİZ OLDUĞUMDA BİR ŞEY YAPAMADIĞIMI DA TECRÜBE ETTİĞİM İÇİN O ALANI REFERANS ALABİLİYORUM İRADE ETMEDİĞİM ŞEYLERİ YAPAMADIĞIMI GÖRDÜĞÜM İÇİN VE GÜCÜMÜN YETMEDİĞİ ŞEYLERİ YAPAMADIĞIMI GÖRDUĞÜM İÇİN O ALANI REFERANS ALIYORUM, EĞER BEDENSİZ OLDUĞUM BİR ANI TECRUBE ETSEYDİM O ZAMAN BİR İŞ YAPSAYDIM VEYA YAPAMASAYDIM ÇIKARIM YAPICAKTIM AMA BEDENSİZLİĞİ TECRÜBE ETMEDİĞİM İÇİN ORASI DA BİLMEDİĞİM ALAN OLUYOR VE REFERANS ALAMIYORUM. ŞUANLIK EVRENİ İNCELEME METODUM HALA BİR İŞİ YAPMAK İÇİN İLİM İRADE VE KUDRET GEREKİR OLMALI BEDEN GERERKİR DİYEMEYİZ.