Evrim Teorisi İslam'la Çelişmez - Prof.Dr.Teoman Duralı
Teoman Duralı'nın Habertürk'ten Kübra Par ile yaptığı ''Deizm,Evrim Teorisi ve İslam'' röportajına geçmeden önce isterseniz Teoman Duralı kimdir? Bir tanıyalım;
Teoman Duralı (d. 7 Şubat 1947, Zonguldak), Türk felsefe profesörü, biyolog, akademisyen ve yazar. Teoman Duralı, 7 Şubat 1947'de Kozlu, Zonguldak'ta doğdu. Babası Türk, Annesi ise Alman asıllıdır.[1] İlköğrenimini Zonguldak ve Ankara'da yaptı. Orta öğrenimini Ankara TED Kolejinde tamamladı. 1973 yılında İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümünden mezun oldu.
İstanbul Üniversitesinde Biyoloji ve Felsefe bölümlerinde okudu. Üniversiteden 1973 yılında mezun oldu. İstanbul Üniversitesinde okurken Nermi Uygur'un kendisine asistanlık teklifi etmesiyle 1975 yılında mezun olduğu bölümde asistan olarak göreve başladı.[2] 1977 yılında biyoloji felsefesine dair teziyle doktora çalışmasını bitirdi. 1978 yılında NATO bursu ile Paris'te biyoteknoloji seminerlerine katıldı. Sırasıyla Mayıs 1982'de yardımcı doçent, Ekim 1982'de biyoloji felsefesi üzerine yazdığı tezle doçent ve 1985'te ABD Penn State University'de tamamladığı "Kant'ın A Priori Bilgi İstidâdı" adlı çalışmasının ardından 1988'de mezun olduğu bölümde profesör oldu.[3] 1992-93 yıllarında Malezya Uluslararası İslam Üniversitesinde, 1994 ve 2003 yıllarında Viyana Üniversitesi Bilim Felsefesi Bölümünde, 1995-97 ve 1999 yıllarında ISTAT (Kuala Lumpur)’da misafir öğretim üyesi olarak bulundu.[4] 1996 yılında İstanbul Üniversitesi Araştırma Fonunun mâli desteğiyle Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde araştırma gezisinde bulundu.[5]
Hâlen İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Medeniyet Üniversitesinde felsefe bölümlerinde dersler vermektedir.[8] Ayrıca Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisinin yayın yönetmenliğini yapmaktadır.[9] İngilizce, Fransızca, Almanca, Latince, Yunanca, İtalyanca, Felemenkçe, İspanyolca, Rusça, Malayca dillerini bilmektedir.[10]
Şimdi de dilerseniz Prof.Dr.Teoman Duralı'nın Habertürk'ten Kübra Par ile yaptığı ''Deizm,Evrim Teorisi ve İslam'' röportajına[11] geçelim;
- Kübra Par: Teoman Bey, sizin hem evrim hem de biyoloji üzerine çalışmalarınız var. Ayrıca işin felsefi ve İslami boyutunu da biliyorsunuz. Milli Eğitim müfredatından evrim teorisinin kaldırılmasını nasıl karşıladınız?
- Teoman Duralı: Evrimin çok tartışmalı bir konu olması, onun salt bilimsel bir teori olmanın ötesinde ideolojik bir sorun olarak da karşımıza çıkmasına neden oluyor. Evrim yeni bir olay değil, 2 bin küsur yıllık bir geçmişi var. Antik Yunan’da Empedokles ile başlayan bir fikir jimnastiği olduğunu söyleyebiliriz. İslam medeniyetinde de önemli bir yer tutar.
- Kübra Par: Evrim teorisi ile İslam çelişir mi?
- Teoman Duralı: Hayır, evrim teorisiyle İslam çelişmez. Felsefe-bilim ile dinin hiçbir yanı çelişmez. Evrim, İslam’da çok işlenmiştir ve pek bir tepki de çekmemiştir. 10-11 ve 12. yüzyıllarda, en başta İbn Miskeveyh evrim olayından bahseder. Hatta öyle şeyler söyler ki Darwin bile burada soluk kalır. Türlerin değişmesinden söz eder, hatta bitkiler ile hayvanlar arasında ve hayvan ile insan arasında geçiş türleri olduğundan bahseder.
- Kübra Par: Bu, İslam’ın yaratılış ilkelerine aykırı değil midir?
-Teoman Duralı: Gazzali, “Allah, her şeyi bir anda bilendir” diyerek bunun en güzel cevabını veriyor. Ben böyle bir bilgiye sahip değilim. Benim bilme istidadım yataydır. Yatay gördüğünüzde olayların sıralanışı vardır, art ardadır. Evrim de art arda gelen bir olaydır. İnsanlar, “Falanca türün benzeri filanca türdür, niye bunlar benziyor?” diye sormuşlar.“Herhalde o B türü, A türünden çıkmıştır” diye yanıtlamışlar. Nasıl ki bir çocuk annesine, babasına benziyorsa ve onların arasında bir rabıta varsa, türler arasında da böyle rabıtalar var. Allah’ın nasıl yarattığını bilmiyoruz. Adem ile Havva ayrı bir konudur. Dinde mecazlar çok fazladır. Adem, insan olma bilincini yaşayan ilk kişi. İlk insan değil ama ilk insan olma bilincini taşıyandır. Çünkü insan iki katlı bir varlıktır. Bir, tümüyle biyolojik olan bir yanımız var; bu bizim beşer tarafımızdır. Bu, canlılarla olan akrabalığı- mızı verir. Ama bir de bunun üstünde, açıklayamadığımız, maneviyat diye belirlediğimiz bir yanımız var. Bu bizim dirimsel tarafımızdan mı gelmektedir, yoksa apayrı bir yapılanmanın sonucu mudur, tartışma buradadır.
- Kübra Par: Bir makalenizde, “Canlılık bizi ister istemez ilahiyata sevk eder” diyorsunuz...
- Teoman Duralı: Evet, kişisel olarak bunu savunuyorum. İnsanın dirimsel yanı var ve o tarafını açıklarken evrimi göz ardı edemezsiniz. Orada bir biyolog olarak evrime başvurmak mecburiyetindesiniz. Ama bir de inkâr edemediğimiz manevi tarafımız vardır. O manevi tarafa evrimi işletemiyorum. Manevi yönümüzün en belirgin göstergesi, Peygamber’in “Utanmadıktan sonra ne yaparsan yap” lafıdır. Utanma duygusu insani yakamızın merkezidir. Bunun eşini başka varlıklarda bulamıyoruz, çünkü bu irademize dayalı bir şey, içgüdüsel değil.
- Kübra Par: Ama psikolojik bazı eğilimleri de evrim üzerinden anlatan bilim insanları var.
- Teoman Duralı: Biyoloji bana kalırsa bir bilimdir ama belli yörelerinin bilim olma durumu su götürür. Mesela, davranış biyolojisindeki açıklamalar çok sulandırılmıştır. Bir şeyin bilimsel olmasının en önemli göstergesi, her an iddianızı kanıtlayabiliyor olmanızdır. Geçmişteki olayların tekrarı mümkün değildir. Ama evrim geçmişi anlatan bir olaydır. Bu bakımdan zayıftır. Evrimin bilim teorisi çok çürüktür.
- Kübra Par: Evrim olmadan biyoloji anlatılabilir mi?
- Teoman Duralı: Anlatılamaz.
- Kübra Par: O zaman bu bize evrimin güçlü bir teori olduğunu göstermiyor mu?
- Teoman Duralı: Göstermiyor. Eğitim anlamında güçlüdür ama bilim teorisi açısından güçsüzdür. 300-500 milyon yıl öncesinin şartlarını bugün olduğu gibi tekrarlayamıyoruz.
- Kübra Par: Ama evrim devam etmekte olan bir şey değil mi?
- Teoman Duralı: Evrimin kullanılmayacağını söylemiyorum. Biyoloji yapıyorsak evrimi kullanmak mecburiyetindeyiz. Evrimi ele almadan işleyebileceğimiz tek biyoloji konusu anatomidir. Fizyoloji, genetik mutlaka evrime dayanır.
- Kübra Par: Peki, müfredattan çıkarılması hatalı mıdır?
- Teoman Duralı: Bir bilim konusunun ortaöğretimde enine boyuna okutulmasına lüzum yok. Nasıl ki özel ve genel relativite teorilerini, kuantum mekaniğini ortaöğretimde ayrıntısıyla göstermiyorsak, ortaöğretimde biyolojinin özel bir konusu olan evrimi de anlatmaya lüzum yok. Ama “Biyolojide böyle bir teori de geçmektedir” diye bahsedersiniz.
- Kübra Par: Evrim ile Darwinizm’i ayırdığınız doğru mu?
- Teoman Duralı: Evet, ikisi ayrı şeylerdir. Darwin evriminin en tehlikeli yanı, en uygun bireyin ve türün yaşaya kalması ilkesidir. Doğal ayıklanma kadar tehlikeli ve dine aykırı olan bir şey daha yoktur. Dini inkâr etmenin en açık göstergesi tesadüfçülük, rastlantıcılıktır.
- Kübra Par: Neden?
- Teoman Duralı: “Altta kalanın canı çıksın” der de ondan! Sadece bitkilerde, hayvanlarda kalsa amenna ama önünde sonunda insana gelecek. Spencer adlı filozof, bunu alıp insana getiriyor. İnsanla birlikte yeni bir ideoloji ortaya çıkıyor. Nasyonal sosyalizm olağanüstü derecede ilgi çekici bir ideolojidir. Darwin kapitalizmin klasik döneminde yetişiyor. Tamamen sermayeci bir kafayla düşünüyor. Marx, Darwin’de manevi hiçbir şey olmadığı için ona hayrandır. İçyüzünü ya görmüş görmezlikten gelmiş ya da görmemiş.
- Kübra Par: İçyüz derken, “Kapitalizme hizmet etmek için uydurdu mu” diyorsunuz?
- Teoman Duralı: Evet. Ben evrimi değil evrimciliği yargılıyorum, reddediyorum. Evrim biyolojinin bir koludur, canlıların bilimsel anlamdaki açıklanışlarıdır. Genetikle iç içe bağlantısı vardır. Ama evrimcilik temelden hareketle insanı ve insanın oluşturduğu toplumsal yapıyı yargılamaktır. İnsanı ve toplumu biyolojik bir varlık olarak ortaya koymaktır. İnsan ilkece manevi bir varlıktır. Maddi, biyotik esaslardan insanı açıklayamayız.
- Kübra Par: Peki sizce ruh var mı?
- Teoman Duralı: Bana göre var.
- Kübra Par: Kanıtlanabilir mi?
- Teoman Duralı: Hayır, bir inançtır.
- Kübra Par: Bilim insanı olarak bunu söylediğinizde bilime ters düşmüş olmuyor musunuz?
- Teoman Duralı: Hayır, düşmüyorum. Bilim açısından ruhu açıklamıyorum. Bilimde ruha dayalı hiçbir açıklamada bulunamam. Bu yüzden de benim gözümde toplum bilimleri bilim değildir. Sosyoloji, psikoloji falan bilim değildir. Fizik, kimya, biyolojinin de kimyaya, fiziğe bitişik olan kesimleri bilimdir.
Referanslar;
(1) 24 Portre'de bir 'Filozof'https://www.youtube.com/watch?v=cmhBtKgZ_8k
(2) "Teoman Duralı, CV'de Olmayan Hayatını Anlattı". 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2020. https://www.ihu.edu.tr/teoman-durali-cvde-olmayan-hayatini-anlatti/
(3) Teoman DURALI, Prof. Dr. 19 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., kultursurasi.ktb.gov.tr. Erişim Tarihi: 19.03.2020. https://web.archive.org/web/20200319080936/https://kultursurasi.ktb.gov.tr/TR-174729/saban-teoman-durali-prof-dr.html
(4) Teoman Duralı 19 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., www.biyografya.com. Erişim Tarihi.19.03.2020. https://web.archive.org/web/20200319081021/https://www.biyografya.com/biyografi/4097
(5) Prof. Dr. Şaban Teoman DURALI - 2016 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., w3.beun.edu.tr. Erişim Tarihi: 19.03.2020. https://web.archive.org/web/20200126154043/https://w3.beun.edu.tr/fahri-doktora.html
(6) Prof.Dr. Ş. Teoman DURALI 19 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., www.fef.klu.edu.tr. Erişim Tarihi:19.03.2020. https://web.archive.org/web/20200319071614/http://fef.klu.edu.tr/Sayfalar/956--profdr-s-teoman-durali.klu
(7) "Prof. Dr. Şaban Teoman Duralı'ya Fahri Doktora Payesi Takdim Edildi". 8 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2017. https://w3.beun.edu.tr/haberler/prof-dr-saban-teoman-duraliya-fahri-doktora-payesi-takdim-edildi.html
(8) Şaban Teoman DURALI, Prof. Dr. 19 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., kultursurasi.ktb.gov.tr. Erişim Tarihi: 19.03.2020. https://web.archive.org/web/20200319080936/https://kultursurasi.ktb.gov.tr/TR-174729/saban-teoman-durali-prof-dr.html
(9) FELSEFE -BİLİM ARAŞTIRMALARI, www.researchgate.net. Erişim Tarihi: 19.03.2020. https://www.researchgate.net/publication/334050876_FELSEFE_-BILIM_ARASTIRMALARI
(10) "Standart bir akademisyen değil Teoman Duralı". 8 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2017. https://www.dunyabizim.com/portre/12254/standart-bir-akademisyen-degil-teoman-durali
(11) https://www.haberturk.com/prof-teoman-durali-evrim-teorisi-islam-la-celismez-1634697