Markos 16:9-20 Sahteciliği - Yeni Ahit Metinsel Eleştiri (1)
بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحيم
“16: 9-20'nin Markos İncili'nin orijinal sonunun değil, daha sonraki bir ekleme olduğu neredeyse kesindir” (James Edwards, The Gospel According to Mark, 497)
Markos'un sonunun (16: 9-20) daha sonraki yazarlar tarafından eklendiğinden kimsenin şüphesi yok. (James Dunn, Jesus Remembered, 146)
----------------------------------------------------------------------------------
Markos 16:9-20 Neden Markos İncili'ne ait değildir?
İç kanıtlar kesinlikle son on iki dizenin Markos'a ait olmadığı sonucuna işaret ediyor. Çünkü, (1) gerçek sonuç kesinlikle bir Celile görünümü içeriyordu (Markos 16:7, 14:28), ancak bu içeriğe sahip değil. (2) Stili, çıplak bir gerçekler kataloğundan oluşuyor ve Markos'un her zamanki grafik ayrıntı zenginliğinden oldukça farklı ve (3) Bölüm, Markos tarafından asla kullanılmayan çok sayıda kelime ve ifade içermektedir. (4) Markos 16:9, aniden yeni bir başlangıç yapar ve önceki anlatıyla sürekli değildir. (5) Mecdelli Meryem'den (16:9) daha önce bahsedilmiyormuş gibi bahsedilir, ancak daha önce iki kez bahsedilmiştir (15:47, 16:1).
Markos'un son 12 pasajında Markos İncili'ne yabancı gelen ifadeler şu şekildedir:
Bu ifadeler şu şekilde sıralanabilir:
a-) Markos 16:19'da, Markos Hz. İsa'ya ''Efendi İsa'' (Κύριος Ἰησοῦς) şeklinde atıfta bulunmuştur. Halbuki Markos, 16.bölüme kadar hiçbir şekilde diyalog dışında kendi öz anlatımında Hz. İsa'ya ''Rab İsa'' şeklinde atıfta bulunmaz. Markos'u yazan kişi, (diyalog içinde) Hz. İsa'ya direkt olarak ''Efendi'' (Κύριος) şeklinde atıfta bulunmuştur. Dolayısıyla ''Efendi İsa'' kavramı Markos'a diyalog dışı anlatımlarda yabancı gelmektedir. Zaten diyalog dışında hiçbir zaman böyle bir ifade kullanmamıştır.
b-) Markos 16:14'te Hz. İsa'nın havarilerini ''imansızlıklarından ve yüreklerinin duygusuzluğundan (σκληροκαρδίαν / sklērokardian) azarladı''ğı iddia edilir. Halbuki Markos'un İncili'nde 16.bölüme kadar Hz. İsa, havarilerini sadece ''imansızlığından'' dolayı azarlamıştı. (σκληροκαρδίαν / sklērokardian) ifadesi Markos İncili'nde sadece 1 kere kullanılmıştır. O da Hz. İsa, Havarileri için değil, Ferisiler için kullandı. Orada Hz. Musa şeriati ile ilgili bir vaaz veriyordu (bkz. Markos 10:5). Dolayısıyla Hz. İsa'nın havarilerini ''yüreklerinin duygusuzluğundan'' azarlaması Markos İncili'nin geriye kalan 649 ayetine yabancı gelmektedir.
Markos'un son 12 ayetinde, geriye kalan 15 bölüme yabancı ifadeler olduğu gibi yabancı kelimeler de vardır. Örneğin; απιστεω (16:14), βλαπτω (16:18), βεβαιοω (16:20), επακολουθεω (16:20), θεαομαι (16:14), μετα ταυτα (16:12), πορευομαι, συνεργεω (16:20), υστερον (16:14) Markos İncili'nde başka hiçbir yerde bulunamadı. Yine aynı şekil bukelime θανασιμον (16:18) Yeni Ahit'in hiçbir yerinde bulunmadı.
Aşağıda hazırladığım görselde, Kırmızı olan renkli yerler, Yeni Ahit'in hiçbiryerinde; mor, sarı, kahverengi, ve turuncu olan yerler Markos İncili'nin geriye kalan hiçbir pasajında olmayan yunanca kelimelerdir. Yeşil renkli olan yerler birbirinden farklı olup bunlar yine Markos İncili'nde bulunmayan kelimelerdir. Lacivert kısımlar ise biraz önce listelenen Makros'a yabancı gelen ifadelerdir. Kısacası Markos'a yabancı gelen kelimeler ve ifadeler son 12 pasajda toplanmaktadır.
Buradaki mesele, Matta ve Luka İncilleri'nin yazarıları, Markos İncili'ni kaynak olarak kullanırken, sıra bu son 12 pasaja geldiğinde ne yaptıklarıdır?
Matta ve Luka, Markos İncili'ni kaynak olarak kullanırlarken burayı görmüyorlar. Örneğin, Matta ve Luka; Markos'tan ''Hz. İsa'nın, Tanrı'nın sağında oturma (Κύριος....δεξιῶν τοῦ θεοῦ)'' (16:19) ifadesini almazlar. Ancak bu ifade Matta ve Luka'nın içeriğine uygundur. Yine aynı şekil; Luka, kendi anlatımında (özellikle olaylardaki kişilerin konuşma dışında) Hz. İsa'ya (Efendi) ''Κύριος'' şeklinde atıfta bulunur (bkz. Lk. 10:41). Luka neden Markos'a geldiğinde 16:19'daki Hz. İsa için kullanılan ''Κύριος'' kelimesini silsin? Eğer Luka, Markos'un son 12 pasajını görseydi burayı Markos'tan almış olurdu. Ancak aşağıdaki gibi tam tersi bir durum gerçekleşmiş oluyor.
''Rab İsa (κύριος Ἰησοῦς) onlara bu sözleri söyledikten sonra göğe alındı ve Tanrı'nın sağında oturdu. Öğrencileri de gidip Tanrı sözünü her yere yaydılar. Rab (κύριος) onlarla birlikte çalışıyor, görülen belirtilerle sözünü doğruluyordu.'' (Markos 16:19-20)
''İsa (κύριος) onları kentin dışına, Beytanya'nın yakınlarına kadar götürdü. Ellerini kaldırarak onları kutsadı. Ve onları kutsarken yanlarından ayrıldı, göğe alındı. Öğrencileri O'na tapındılar ve büyük sevinç içinde Kudüs'e döndüler. Sürekli tapınakta bulunuyor, Tanrı'yı övüyorlardı.'' (Luka 24:50-53)
Görüldüğü gibi Luka'nın yazarı Markos'taki 2 tane (κύριος) kelimeyi atlıyor. Luka'nın yazarı burayı görmüyor!
MARKOS'UN GERÇEK BİTİŞİ
Markos İncili'nin gerçek bitişi ile ilgili bazı tahminler yürütülmüştür. Eğer Markos İncili'nin geerçek bitişi varsa bu, günümüzdeki son 12 pasaj olmayıpta, bundan daha çok Celile Denizi'nde gerçekleşmesi bekleniyor. Çünkü Markos 14:28 ve 16:7'de Hz. İsa'nın dirildikten sonra Celile'ye gideceğini iddia eder. Eğer Markos İncili 16:8'de değilde, üstüne başka pasajlarla bitiyorsa, o pasajın içeriği bir Celile görünümü içermesi gerekir.[A Commentary on the Holy Bible, edited by J.R. Dummelow (New York: MacMillan, 1927), pages 732-33.]
Bruce Metzger'e göre Markos İncili'nin en erken tespit edilebilir biçiminin 16:8'de bittiğini söylüyor (Bruce Metzger, A Textual Commentary on the Greek New Testament (Stuttgart, 1971), pages 122-126.). Aynı şekil Daneil Walace'ye göre Markos İncili, 16:8'de biter (Daniel Wllace, Greek Grammar: Beyond the Basics, 405, n. 25). 4.yüzyılda Esebius ve Jerome gerçek sonucun 16:8'de olduğunu söylerler. Çünkü, Markos 16:8'de ''kadınlar korku içindeydiler'' şeklindeki ifadeden dolayı Markos İncili ani bir sonla bitmiştir. Ayrıca 16:8'de kadınların korkudan kimseye birşey söylemediği geçiyor. Aslında Markos için ani olsada bir sonuç olabilir. Nitekim Matta ve Luka'nın bu ani sonucu değiştirerek nasıl hikayeye devam ettiklerinide unutmayın: Kadınlar, hem korku hem büyük sevinç içinde, çabucak mezardan uzaklaşıp koşa koşa İsa'nın öğrencilerine haber vermeye gittiler.(Matta 28:8)
MARKOS 16:9-20 NEREDEN GELDİ?
Markos 16:9-20 pasajlarının kökeni belirsizdir. The Westminster Study Edition of the Holy Bible adlı kaynağa göre bir Orta Çağ kaynağı onu yaşlı bir Aristion'a atfeder. Bu Papias'ın ''Efendin'in öğrencisi'' olarak atıfta bulunduğu bir kişi de olabilir (Philadelphia: Westminster Press, 1948)
Muhtemelen bu metin başka bir belgeden alınmış olmalı. Çünkü Markos 16:1-8 ile alakasız görünüyor. Markos 16:9-20'yi yazan müellif, Matta, Yuhanna ve Luka-Elçilerin İşleri'nden faydalanmış görünüyor. Paralellikler şu şekildedir:
Örneğin, 9. ayet, Hz. İsa'nın Mecdelli Meryem'den yedi cin kovduğunu söyleyen Luka 8:2 ile paraleldir. Ayet 10, Yuhanna 20:18 ile paraleldir; bu, Mecdelli Meryem'in gittiğini ve diğer öğrencilerine Hz. İsa'yı gördüğünü söylediğini söyler. Ayet 11, öğrencilerinin kadınlara geldiklerinde inanmadıklarını ve onlara Hz. İsa'yı gördüklerini söylediklerini söyleyen Luka 24:11 ile paraleldir. 12-13. Ayetler Luka 24: 13-31 ile paraleldir, bu da bize Hz. İsa'nın Emayus yolunda iki adamla tanıştığını anlatır. 14. ayet, Hz. İsa'nın öğrencilerine göründüğünü söyleyen Luka 24: 36-43 ve Yuhanna 20:19 ve 26 ile paraleldir. 15. ayet, Matta 28: 18-20 ve Luka 24: 46-47'de Büyük Komisyon tarafından paraleldir. Ayet 16, "(Oğula) inanan mahkum edilmemiştir, ancak inanmayan zaten mahkum edilmiştir" diyen Yuhanna 3:18 ile paraleldir. 19.ayeti Elçilerin İşleri'nden (1:2 ve 1:9) alınmış görünüyor (''İsa bunları söyledikten sonra, onların gözleri önünde yukarı alındı.'').
Markos 16:9-20, Markos İncili'nden olmadığına göre; 16:9-20'yi yazan kişi, Yuhanna İncili'ni de kullanıdığı için (en geç İncil) bu onu 120, eğer Justin'in bu pasajlardan bildiğini varsayarsak en az maksimum 150 yılları arasında atar. Kısacası bu pasajlar 2.yüzyılın ilk yarısında yazılan başka bir belgeden, Markos İncili'ne eklenmedir.